| Alım Varantı (alış) |
| |
(Amerikan tarzında) kabul edilen vade tarihinden önce veya (Avrupa tarzında) kabul edilen vade tarihinde belirli bir kullanım oranına göre kullanım fiyatından dayanak varlığı satın alma veya fark tutarının ödemesini alma hakkı veren bir varant. |
| Alım Fiyatı |
| |
Finansal bir araç için teklif edilen fiyat. Varant piyasasında ihraçcının/piyasa yapıcının veya aracının alış teklifinde bulunduğu ve özel bir yatırımcının satış yapabileceği fiyat. |
| Avrupa Varantı |
| |
Sadece vade tarihinde kullanılabilecek varantlar; ayrıca Avrupa tipi varantlar olarak da bilinmektedir. |
| Başa baş Noktası |
| |
Yatırımcının, alış (satış) varantında, üzerine çıkılması (altına inilmesi) halinde kara geçeceği fiyat seviyesini göstermektedir. İşlem masrafları dikkate alınmamaktadır.
Alış = (varant fiyatı / kullanım oranı) + kullanım fiyatı
Satış = kullanım fiyatı – (varant fiyatı / kullanım oranı)
| Varant |
Alım varantı |
Satım varantı |
İçsel değer |
| Karda |
Kullanım Fiyatı < Dayanak varlık |
Kullanım Fiyatı > Dayanak varlık |
> 0 |
| Başa baş |
Kullanım Fiyatı = Dayanak varlık |
Kullanım Fiyatı = Dayanak varlık |
= 0 |
| Zararda |
Kullanım Fiyatı > Dayanak varlık |
Kullanım Fiyatı < Dayanak varlık |
= 0 |
|
| Beklenen Oynaklık |
| |
Genellikle opsiyonun kalan vadesine tekabül eden gelecekteki belirli bir süre içinde varantın dayanak varlığına ilişkin olarak piyasada beklenen dalgalanma aralığı. |
| Cari Kaldıraç |
| |
Kaldıraç, hisse fiyatının %1 artması veya düşmesi halinde varantın fiyatındaki artışı veya azalışı yüzde olarak göstermektedir. Ancak burada sabit bir primin mevcut olduğu varsayılmaktadır. |
| Çift Taraflı İşlem |
| |
Dayanağı aynı olan, aynı kullanım fiyatlarına ve vade tarihlerine sahip alım ve satım varantlarının eşzamanlı olarak satın alınması. Amaç, ani fiyat değişikliklerinden ve/veya oynaklıktaki artıştan yararlanmaktır. |
| Dayanak Varlık |
| |
Varanta dayanak olan finansal varlık (örneğin, bir hisse veya hisse endeksi). |
| Delta |
| |
Dayanağın fiyatının değişmesi halinde varantın fiyatındaki mutlak değişimi gösteren bir göstergedir.
Bir otomobil üreticisinin hisselerinin fiyatının 43,00 TL’den 44,00 TL’ye yükselmesi halinde, varantın fiyatı 0,50 TL’den 0,56 TL’ye yükselecektir.
Hesaplama: delta (0,546) x kullanım oranı (0,1) x hisse fiyatındaki hareket. Hisse fiyatının 1,00 TL azalması halinde, varant 0,55 TL değer kaybedecektir. Dayanağın fiyatının düşmesi durumunda satım varantının fiyatı artacağı için delta eksi değerde çıkacaktır. Bu nedenle, alım varantlarında delta 0 ile 1 arasında, satım varantlarında ise 0 ile -1 arasında bir rakamdır. |
| İçsel oynaklık |
| |
Piyasada belirli bir zamanda alınıp satılan opsiyon ve varantların fiyatları esas alınmak suretiyle tespit edilen oynaklık. |
| Esneklik (Omega) |
| |
Esneklik – aynı zamanda elastikiyet olarak da anılmaktadır – hesaplanmasında deltanın dikkate alınması sebebiyle “rafine” kaldıraç olarak da anılmaktadır. Sonuç genellikle esneklik veya elastikiyet olarak adlandırılmaktadır. Omega, hisse fiyatındaki %1 oranındaki bir değişikliğin varantın fiyatında yüzde cinsinden meydana getireceği değişikliği ifade etmektedir.
Omega = kaldıraç x (delta x kullanım oranı)
Örnek: 8,6 x (0,546 x 0.1) = %0,47
Bu nedenle hisse fiyatının %1’lik artışla 43,00 TL’den 43,43 TL’ye yükselmesi halinde, varant fiyatı, %0,47’lik artışla 0,502 TL’ye yükselecektir. |
| Fiili Teslimat |
| |
İlgili koşullarda düzenleme yapılmışsa, opsiyon kullanıldığı zaman, dayanak varlık, kabul edilen kullanım fiyatı üzerinden alım varantı sahibinin menkul kıymet hesabına geçirilir. Satım varantının sahibi, dayanak varlığı ilgili koşullara uygun şekilde kullanım fiyatından satma hakkına sahiptir. Fiili teslimat yerine nakit uzlaşıda mutabık kalınabilir. |
| Gama |
| |
Dayanaktaki fiyat hareketleri sonrasında deltadaki değişiklikleri gösteren gösterge.
Otomobil üreticisinin hisselerinin fiyatının bir birim oynaması durumunda delta değeri de değişecektir. 0,03’lük Gama değerinde (gama x kullanım oranı), hisse fiyatının 44,00 TL’ye çıkması halinde alım varantının deltası, 0,546’dan 0,576’ya yükselecektir. Hisse fiyatının, 42,00 TL’ye düşmesi halinde, delta 0,516’ya inecektir. Satım varantlarında, dayanak varlığın fiyatının azalması halinde delta artacak, dayanak varlığın fiyatının yükselmesi halinde ise delta düşecektir. |
| Geçmiş Oynaklık |
| |
Geçmişte belirli bir dönemde varantın dayanak varlığındaki dalgalanma aralığı. |
| İçsel değer |
| |
Opsiyonun belirli bir zamanda kullanılması sırasında oluşan içsel değeri -parite olarak da bilinmektedir. Bu değer, kullanım oranı da hesaba katılmak suretiyle dayanak varlığın cari fiyatı ile kullanım fiyatı arasındaki (artı) değere eşittir.
Örnek: (43,00 TL– 45,00 TL) x 0,1 = 0 TL*
Satım varantının içsel değeri = (kullanım fiyatı – dayanak varlığın fiyatı) x kullanım oranı
Örnek: (45,00 TL – 43,00 TL) x 0,1 = 0,2 TL
*Not: Bir opsiyonun gerçek değeri asla eksi değerde olamaz |
| İhraçcı |
| |
Varantı ihraç eden kuruluş ve varantın temsil ettiği opsiyonun borçlusu. |
| Kaldıraç |
| |
Varantın ne ölçüde dayanak varlığa paralel şekilde hareket ettiğini gösterir. Varantın güncel kaldıracı, (kullanım oranıyla ayarlanmış olarak) dayanak varlığın fiyatının varant fiyatına bölünmesiyle hesaplanacaktır.
Kaldıraç = (dayanak varlığın fiyatı / varant fiyatı) * kullanım oranı
Örnek: (43, 00TL / 0,50 TL) * 0,1 |
| Kullanım |
| |
Opsiyonla verilen hakkın kullanılması. Bu hakkı kullanmak için yazılı bir bildirimde bulunulması gerekmektedir. Bununla birlikte, kimi durumlarda (bunlar, kotasyon belgesinde belirtilecektir), Avrupa tipi nakit uzlaşı varantları, vadede kardaysa otomatik olarak kullanılacaktır. Bu durumda, varant yatırımcılarının, herhangi bir kullanım bildiriminde bulunmalarına gerek yoktur. |
| Kullanım Fiyatı |
| |
Opsiyonun dayanak varlığı olan finansal aracın satın alındığı (alım varantı) veya satıldığı (satım varantı) fiyat olup, geçerli olduğu ölçüde, nakit uzlaşmayı hesaplamak için kullanılan fiyat anlamındadır. |
| Kullanım Oranı |
| |
Varant başına opsiyon adedini göstermektedir ve varant yatırımcısının satma veya satın alma hakkına sahip olduğu dayanak varlık miktarını belirtmektedir. |
| Marj |
| |
Alış ve satış fiyatları arasındaki fark. Marj, yüzde cinsinden veya para birimi olarak belirtilebilir. Not: Varantların marjlarının karşılaştırılabilmesi için, homojen yapıya sahip olmaları, yani aynı kullanım oranına dayanmaları gerekmektedir. |
| Parite |
| |
Varantın gerçek değerinin eşanlamlısı. |
| Pariteyle İlgili Göstergeler |
| |
İçsel değere dayalı varant göstergeleri (örneğin başa-baş noktası, prim) için kullanılan genel terim. |
| Prim |
| |
Opsiyon sözleşmesi alıcısının dayanak varlığı gelecekte belirtilen bir fiyattan (İşlem) satma veya satın alma hakkı karşılığında ödeyeceği tutar. |
| Prim (yıllık) |
| |
Varantın vadesine kadar olan süre, prim seviyesini de etkilemektedir. Bu nedenle primler, yıllık bir esas üzerinden karşılaştırılmaktadır. |
| Ro |
| |
Genel faiz oranları seviyelerindeki değişimlerin varant fiyatları üzerindeki etkisini belirten gösterge. |
| Satım Varantı (satış) |
| |
Kabul edilen vade tarihinde veya öncesinde dayanak varlığı belirli bir kullanım oranına göre kullanım fiyatı üzerinden satma hakkı veren varant. Bu varant, yatırımcısına uygun bir fark tutarının ödemesini alma hakkı da verebilir. Satım varantı “satış” olarak da adlandırılmaktadır. |
| Teta |
| |
Zamanın varantın fiyatı üzerindeki etkisini belirten gösterge. Vade yaklaştıkça varant fiyatının günlük olarak ne ölçüde değiştiğini göstermektedir. Bir haftalık zaman dilimi içerisinde (bir hafta beş iş günü değil, yedi gün olarak hesaplanmaktadır), varant %1,12 veya 0,006 TL değer kaybederse, fiyatı 0,50 TL’den 0,49 TL’ye gerilerr. |
| Uzun Alış |
| |
Dayanak varlığın fiyatının artacağı tahminine dayanılarak alım varantının satın alınması. |
| Uzun Satış |
| |
Dayanak varlığın fiyatının düşeceği tahminine dayanılarak satım varantının satın alınması. |
| Vade |
| |
Bir varantın koşullara göre tespit edilen süresi. Opsiyon vade tarihinde sona erecektir ve varsa her türlü nakit uzlaşı, kotasyon belgelerinde belirtilen formüle uygun olarak gerçekleştirilecektir. |
| Varant |
| |
Menkul kıymetleştirilmiş opsiyonlar için kullanılan uluslararası ortak terim. |
| Oynaklık |
| |
Oynaklık, belirtilen bir zaman dilimi, örneğin bir yıl içerisinde, dayanak varlığın fiyatındaki dalgalanma aralığını göstermektedir. Ayrıca geçmiş oynaklık, içsel oynaklık terimlerine de bakınız. |
| Zamansal Değer |
| |
Zamansal değer, cari varant fiyatı ile içsel değer arasındaki farktır. Zamansal değer, varant alıcısının doğrudan yatırımcıya nazaran sahip olduğu avantajların karşılığında ödediği bedel olarak yorumlanmalıdır. Varant alıcısı dayanak varlığın alıcısından daha az ödemek zorunda olduğu için, zamansal değer likidite avantajına dayanmaktadır.
Zamansal Değer = varantın fiyatı – varantın içsel değeri
Alım varantına bir örnek: 0,50 TL – 0 TL = 0,50 TL*
* Örnekteki alım varantının fiyatı sadece zaman değerini içermektedir.
Satım varantı için örnek: 0,50 TL – 0,20 TL = 0,30 TL
Aşağıdaki şema, varantın içsel değerinin bulunmadığı durumda vade yaklaştıkça zamansal değerde gerçekleşen erimeyi göstermektedir.
|
| Zararda |
| |
Varantın içsel değere sahip olmadığı bir durumu ifade eder. Bunun anlamı şudur: Dayanak varlığın cari fiyatı, alım varantlarında kullanım fiyatının altında, satım varantlarında üzerindedir.
|
